Bilirkişi
Bu yazımızda Bilirkişi tanımını yapalım.
Bilirkişi
Bilirkişi: bir uyuşmazlığın dava yoluyla giderilmesi için kimi hallerde hakimin özel veya teknik bir ilgiye ihtiyacı olabilir. Hukuki konuların en yetkini olduğu kabul edilen hakimin, uyuşmazlığı giderebilmek için ihtiyaç duyduğu, hukuk dışındaki, özel veya teknik bilgiyi ona sunan gerçek veya tüzel kişiye bilirkişi denilmektedir.[1] Nitekim 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu [BK] da bilirkişiyi, “Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi” şeklinde tanımlamıştır.
Bilirkişi Ne Yapar?
Hakim özel veya teknik bilgiye üç şekilde ihtiyaç duyabilir. Birincisi, salt olarak özel veya teknik bilginin mahkemeye iletilmesi gerekir. Örneğin, belli bir yörede kullanılan sözcüklerin ne anlama geldiği konusunda bilirkişiye başvurulursa, salt bir özel bilginin sunumu gerekir. Keza belli bir yerdeki taşınmazların değerlerine ilişkin bilgiye ve bilirkişiye müracaat da bu niteliktedir.
Bir yerin orman olup olmadığının belirtilmesi, bir trafik kazasında yolun eğimi veya yolun yüzeyinin kaplama cinsi gibi konular bu hale örnek gösterilebilir.[2] İkincisi, özel veya teknik bilginin vakıalara uygulanmak suretiyle varılacak sonucun iletilmesi gerekir. Örneğin, trafik kazasına sebebiyet veren aracın yerde bıraktığı lastik izinden veya kaza sonrası oluşan hasarlardan hareketle aracın çarpma anındaki hızı hakkında görüş beyan edilmesi veya imza incelemesi neticesinde senetteki imzanın davalıya ait olup olmadığının belirtilmesi bu çerçevede değerlendirilir. Üçüncüsü, özel veya teknik bilgi vasıtasıyla salt bir vakıa tespiti yapılır. Örneğin, kan grubunun belirlenmesi salt bir vakıa tespitine ilişkin bilirkişiye başvuru gerektirir. Yahut bir makinenin dakikada kaç defa üretim yapabildiği salt bir vakıa tespitidir. Aynı şekilde, eser sözleşmesine aykırı olarak yapıldığı iddia edilen bir binanın, projeye uygun olup olmadığı konusunda alınan rapor salt bir vakıa tespiti teşkil eder.
Bilirkişi Ne Yapmaz?
Buna karşılık, çözümü özel veya teknik bir bilgiyi gerektirmeyen, salt hukuk kuralların uygulanması veya yorumlanmasına ilişkin olarak bilirkişiye başvurulamaz. 6754 sayılı BK’nın genel gerekçe kısmı incelendiğinde, yeni kanunun temel amaçlarından birisinin de hukuki konularda bilirkişiye başvuruyu engellemek olduğu görülecektir.[3] Örneğin, tarafların arasındaki sözleşmenin vekalet mi eser sözleşmesi mi olduğu, tarafların sözleşmeden kaynaklanan borçlarının neler olduğu, faiz oranının nasıl belirleneceği gibi soruların bilirkişi olarak bir üçüncü kişiye yöneltilebilmesi mümkün değildir. Ayrıca genel hayat tecrübesi gereği içinde yaşadığı toplumun bir ferdi olarak dürüst, makul ve orta zekalı bir kimsenin bilebileceği konularda bilirkişiye başvurulamaz. Örneğin, normal şartlarda altında ve bir atmosfer basınçta suyun kaç derecede kaynadığı meselesi, Ankara ile Sivas arasının kaç kilometre olduğu, cumhurbaşkanının kim olduğu, aylık ücretin tartışma konusu olmadığı bir uyuşmazlıkta dört aylık ücretin ne kadar olduğu gibi basit dört işlem hesabı gerektiren konularda bilirkişiye başvurulabilmesi mümkün değildir.
Bilirkişi, Sonuç Olarak:
İşte bilirkişi, yukarıda açıklanan çerçevede hakimde eksik olan özel veya teknik bilgiyi sunan veya özel veya teknik bilgiyi gerektiren bir vakıa tespitinde bulunan yahut da sahip olduğu özel veya teknik bilgiyi uyuşmazlık konusu vakıaya uygulayarak değerlendirmede bulunan, davanın tarafları dışındaki gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olarak hakime yardımcı konumundadır.
KAYNAKLAR:
[1] Atalay, O. (2017) Pekcanıtez usul medeni usul hukuku.(1914 vd). İstanbul: On İki Levha; Tanrıver, S. (2016). Medeni yargıda bilirkişilik. Ankara: Yetkin. Umar, B. (2014). Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi. (793 vd.). Ankara: Yetkin.
[2] 17. HD, 25.06.2013, 9431/9971, Kuru, B. (2016). İstinaf sistemine göre yazılmış medeni usul hukuku (411).İstanbul: Legal, İstanbul.
[3] 6754 sayılı BK’nın genel bir değerlendirmesi için bkz. Atalı, M. (2016), 6754 sayılı bilirkişilik kanunu ve hukuki konularda bilirkişilik. AÜHFD 65 (4).
